1.ధ్వని పరిణామ విజ్ఞానం

                                అనివార్య కారణాల వల్ల జూనియర్‌ లెక్చరర్స్, డిగ్రీ కళాశాల అధ్యాపక పోస్టుల భర్తీలో జాప్యం జరుగుతూ వస్తోంది. ఏదేమైనా అభ్యర్థులు మాత్రం నిరవధిక అభ్యసనం చేస్తే తప్ప విజయం సాధించలేరు. సంవత్సరానికి రెండుసార్లు విశ్వవిద్యాలయ నిధుల సంఘం (యు.జి.సి) జాతీయ స్థాయి అర్హత పరీక్ష, రాష్ట్రస్థాయిలో ఏడాదికోసారి ఏపీసెట్‌ ఉంటాయి. ఈ పరీక్షల్లో ప్రధానంగా భాషా శాస్త్రానికి ప్రత్యేకత ఉంది. భాషాశాస్త్రంలో ‘ధ్వని పరిణామ విజ్ఞానం ’ అత్యంత కీలకమైంది.

భాషకు మార్పు సహజం. ఈ మార్పు నియత పద్ధతిగా జరుగుతుంది. కనుక భాష వ్యవస్థగా, ఒక శాస్త్రంగా అధ్యయన యోగ్యమైంది. విపరిణామం అంటే మార్పు.

ప్రధానంగా  భాషాపరిణామం మూడు రకాలు .
శబ్ద విపరిణామం:  భాషకు బాహిర రూపమైన శబ్ద స్వరూపంలోనూ నిర్మాణంలోనూ జరిగే       మార్పు.
ఉదా: యోగి - జోగి; యాత్ర – జాతర

ü అర్థ విపరిణామం: భాషలో కొన్ని సందర్భాల్లో శబ్దాకృతిలో మార్పులు లేకపోయినా అర్థంలో మార్పు రావచ్చు. అంటే వ్యాకరణపరంగా గాక నైఘంటికార్థంలో వచ్చే మార్పుల్ని అర్థ విపరిణామం అంటారు.
ఉదా: ఒకప్పుడు ‘ఆలు’ అంటే స్త్రీ. అనంతరం ‘భార్య’ అనే అర్థం ఏర్పడింది.
శబ్దార్థ విపరిణామం: జోగి - జాతర అనే పదాలను పరిశీలిస్తే శబ్ద స్వరూపంలోనే గాక అర్థ స్వరూపంలో కూడా మార్పు వచ్చింది. పైపదాలకు బిచ్చగాడు, అల్లరి అనే అర్థాలేర్పడ్డాయి. 
శబ్ద విపరిణామ విశేషాలు
సమీకరణాలు: ఒక వర్ణాన్ని ఉచ్చరించేటప్పుడు అవయవ స్థానాన్ని మార్చి ఆ పక్కనుండే వర్ణాన్ని ఉచ్చరించే స్థానంలో ఉచ్చరిస్తే అది వర్ణసమీకరణమవుతుంది.
పూర్ణ సమీకరణం: ఒక వర్ణం పక్కనున్న వర్ణంతో పూర్తిగా సమీకరిస్తే అది ‘పూర్ణ సమీకరణ’మవుతుంది.
ఉదా: అక్టో- ఆట్టో (ఎనిమిది); అగ్ని - అగ్గి.
పరవర్ణ సమీకరణం: పూర్వవర్ణంతో పరవర్ణం సమీకరిస్తే అది ‘పరవర్ణ సమీకరణం’ అవుతుంది.
ఉదా: వలన - వల్న - వల్ల; కొలను - కొల్ను - కొల్లు; అగ్ని - అగ్గి; కావ్యం - కబ్బం; సత్వ - సత్తు; లక్షణ - లక్కన; లాక్ష - లక్క; సత్య - సత్తె.
పూర్వవర్ణ సమీకరణం: పూర్వవర్ణం పరవర్ణంతో సమీకరిస్తే అది పూర్వవర్ణ సమీకరణం.

ü  పూర్వవర్ణ సమీకరణం పరవర్ణ సమీకరణం కంటే  అధికమని బ్లూమ్‌ఫీల్డ్‌ అభిప్రాయం.

 

ఇండో యూరోపియన్‌ భాషల్లో పరవర్ణ సమీకరణం అధికం అంటారు.
పరస్పర వర్ణసమీకరణం: పరవర్ణం పూర్వవర్ణాన్ని, పూర్వ వర్ణం, పరవర్ణాన్ని ప్రభావితం చేస్తే పరస్పర వర్ణ సమీకరణం అంటారు.
ఉదా: వేడి+నీళ్లు - వేడి+ణీళ్లు - వేణ్నీళ్లు (పార్శ్వవర్ణ పరస్పర పూర్ణ సమీకరణం)
తత్‌+చరిత=తచ్చరితం; తత్‌+టీక=తట్టీక (పార్శ్వవర్ణ పూర్ణ సమీకరణం)
పూచెన్‌+కలువలు - పూచెన్‌+గలువలు (పార్శ్వవర్ణ పాక్షిక సమీకరణం)
పూచెఙ్గలువలు (పరస్పర పార్శ్వవర్ణ పాక్షిక సమీకరణం)
స్వర సమీకరణం: ధాతువులోగాని, పదంలో గాని స్వరం తనను అనుసరించే స్వరంతో సమైక్యం చెందుతుంది. సహజంగా స్వర సమీకరణం ఇ-ఉ ల మధ్యే జరుగుతుంది.
ఉదా: హరి+లు= హరులు; గిరి+లు= గిరులు; కత్తి+లు= కత్తులు; రాపిడి+లు= రాపిడులు; జిగి+లు= జిగులు; పందిరి+లు= పందిరులు; పిడికిలి+లు= పిడికిళులు; ములికి+లు= ములుకులు; కలికి+లు= కలికులు.
వర్ణవిభేదం: విభిన్న వర్ణోచ్చారణం అసౌకర్యమైనట్లుగానే, ఒక పదంలో సమాన వర్ణోచ్చారణం కూడా ఒక్కొక్కప్పుడు కష్టమనిపించినపుడు ఒక వర్ణాన్ని భిన్నవర్ణంగా ఉచ్చరిస్తాడు.
ఉదా: సంస్కృతంలో... కృ+కృ= చకృ; హు+హు= జుహు; ధ+ధ= దధా.
తెలుగులో... కొడవలి+లు- కొడవలులు - కొడవళులు
వచించు+ఇంచు - వచియించు - వచింపించు
చూచి+ఇంచు - చూచించు - చూపించు
బొమ్మలు+ఇల్లు - బొమ్మలిల్లు - బొమ్మరిల్లు
వర్ణవ్యత్యయం: మాట్లాడేటప్పుడు వ్యవహారత్వర వల్ల అక్షరాలు తారుమారుగా వ్యవహరించడాన్ని వర్ణవ్యత్యయం అంటారు. స్ఫూనర్‌ అనే వ్యక్తి (్న-( ్న÷ ్మ్త’ (్నiః అనడానికి బదులు ్మ్న-( ్న÷ ్మ్త’ (్నiః అన్నాడట.
ఉదా: మహాభారంలో ఆదిపర్వతం, అనంతపల్లి రాళ్లకృష్ణశర్మ, విశ్వసత్యనాథాయణ
ఏడు+పది- డే+బది = డెబ్బది
ఒక- కొ+అంత= కొంత
నవ్వులు+ఆట= నవ్వులాట - నవ్వుటాల
అనగ-నాగ; అనవుడు-నావుడు; ఎల-లే
అవన్ఱు - వాన్ఱు - వాణ్డు - వాండు - వాఁడు - వాడు;
అవర్‌ - వారు; ఉరల్‌ - రోలు; గజదొంగ - జగదొంగ; పావురం - పారువం; తవుడుకొను - తడవుకొను
స్వరనాశం: పదంలోని ఊనికలేని స్వరం లోపిస్తుంది. దీనినే అజ్లోపం అని కూడా అంటారు.
ఉదా: కొలది - కొల్ది - కొద్ది; వలదు - వల్దు - వద్దు; మ్రానుపడు - మ్రాన్పడు; మినువడె - మిన్వడె; పొలతి - పొల్తి; అదురుచు - అద్రుచు; చిలుక - చిల్క; కినుక - కిన్క; వేడుక - వేడ్క; కూరుకు - కూర్కు; పెరుగు - పెర్గు; కలికి - కల్కి; ములికి - ముల్కి; బుడిపి - బుడ్పి.
ఆద్యక్షర లోపం: ఈ మార్పు కూడా వ్యవహారత్వర వల్ల ఏర్పడేదే. పదాదిలో స్వరంగాని, వ్యంజనం గాని, అక్షరం గాని లోపించడాన్ని ఆద్యక్షర లోపం అంటారు.
ఉదా: వాడు - ఆడు; హరిదళం - అరిదళం; హడపం - అడపం; పొదవు - ఒదవు; పొందు - ఒందు; చిగురు - ఇగురు.
సంయుక్తత లోపం:  క్రోతి - కోతి; గ్రద్ద - గద్ద; ప్రొద్దు - పొద్దు; క్రొత్త - కొత్త; మ్రింగు - మింగు.
వర్ణనాశం: వర్ణ సముదాయం గాని, సమాన వర్ణంగాని తిరిగి వస్తుంటే ఒక వర్ణం లోపించడాన్ని వర్ణనాశం అంటారు.
ఉదా: కంచు+చెంబు= కంచెంబు; అంత+దాక= అందాక; ఇంత+దాక= ఇందాక; వంగ+కాయ= వంకాయ; బొంత+దళం= బొందళం; నిప్పు+పుల్ల= నిప్పుల్ల
స్వరభక్తి: సంయుక్త వర్ణాల మధ్య స్వరం చేరి సంయుక్తతను విడగొట్టడమే స్వరభక్తి. దానినే విప్రకర్ష అని కూడా అంటారు. ఉదా: శబ్దము-సబుదము; దర్శనము-దరిసెనము; హర్షము-అరుసము; ద్వారము-దువారము; చంద్రుడు-చందురుడు; ఇంద్ర-ఇందర; దర్శత-దరశత; స్వర్గ-సువర్గ; ప్రేత-పరేత.
స్వరాధిక్యం: కొన్ని క్లిష్టమైన పదాలను ఉచ్చరించడంలో గల అసౌకర్యాన్ని తొలగించుకోవడానికి ముందు స్వరాన్ని చేర్చడం. ఉదా: తెలుగులో... రథ]ం-అరదం; రత్నం-అరతనం; ఆంగ్లంలో... స్కూల్‌-ఇస్కూల్‌; స్టేషన్‌-ఇస్టేషన్‌; స్పెషల్‌-ఇస్పెషల్‌. 
తాలవ్యీకరణం: తాలవ్యాచ్చులైన ఇ, ఈ, ఏ, ఐ లతో కూడిన కకారం చకారంగా మారడాన్ని తాలవ్యీకరణం అంటారు. కన్నడంలో తప్ప మూలద్రావిడ భాషలన్నింటిలో తాలవ్యీకరణం జరిగింది.
ఉదా: కెందొవ-చెందొవ; కిళి-చిలుక; కెయ్‌-చెయ్‌; కెడు-చెడు; కివి-చెవి
అలోపదీర్ఘం: ఒక వర్ణం లోపించి దాని పూర్వస్వరం దీర్ఘం కావడం లోపదీర్ఘం.
ఉదా: పెదవులు-పెదాలు; చివుకు-చీకు; దనుక-దాక; మొగము-మోము; సగము-సాము; నివురు-నీరు, దుముకు-దూకు
ద్విత్వలోపం: ద్విత్వం లోపించడమే ద్విత్వలోపం
ఉదా: అక్కట-అకట; ప్రెగ్గడ-ప్రెగడ; అయ్య-అయ; ఉయ్యాల-ఉయాల; అచ్చట-అచట; రంజిల్లు-రంజిలు
ద్విత్వకల్పనం: పదంలో లేని ద్విత్వాన్ని కల్పించడం ద్విత్వకల్పనం.
ఉదా: తలక్రిందులు - తల్లక్రిందులు; తలడిల్లు - తల్లడిల్లు.
వర్ణాధిక్యం: ఒక వర్ణం అధికంగా చేరడం వర్ణాధిక్యం.
ఉదా: కోలాటం-కోలాటకం; దొంగాట-దొంగాటకం; చిచ్చు+కన్ను= చిచ్చరకన్ను; బొట+వ్రేలు= బొటనవ్రేలు; వేగు+జుక్క= వేగుజుక్క; నడిరేయి-నడికిరేయి.
నీ నాదాలు: గజడదబలు
నీ నాదతరములు: ఙఞణనమలు
నీ నాదతమములు: యరలవలు
నీ మహానాదాలు: స్వరాలు
ఈ విభాగంలో అడిగిన ప్రశ్నలు పరిశీలిద్దాం.
 ‘కీర-చీర’గా  మారడం?    (జ: ఇ)
అ. వర్ణాదిక్యం     ఆ. స్వరాధిక్యం
ఇ. తాలవ్యీకరణం    ఈ. వర్ణవ్యత్యయం
‘వారణాసి-వాణరసి’గా మారడం?     (జ: ఆ)
అ. వర్ణాధిక్యం    ఆ. వర్ణవ్యత్యయ
ఇ. లోపదీర్ఘం    ఈ. సామ్యత

                                                     GK